Dobry wróg to podstawa!

Skoro mamy już głównego bohatera, zajmijmy się jego antagonistą. Dobry, charakterystyczny wróg często przyciąga więcej uwagi niż sam bohater.

Zapełnianiem książki postaciami pierwszo– i drugoplanowymi zajmiemy się później, teraz szlifujemy pomysł, a do tego potrzeba mieć już wybraną parę: bohater i jego antagonista.

Mocny bohater wymaga równie mocnego przeciwnika. Znakomicie widział o tym Ian Fleming, kreując na przeciwników agenta 007 zbrodniarzy wyjątkowej klasy (z których chyba najsławniejszy był szef organizacji WIDMO, Ernst Blofeld, skądinąd według tekstu Fleminga – gdynianin).

Ale ta zasada nie dotyczy tylko kryminałów czy książek sensacyjnych. Tak samo bohaterowie romansu muszą zmagać się z kimś, kto poważnie przeszkadza im w osiągnięciu szczęścia.
Gdyby nie było Daniela Cleavera, cóż przeszkodziłoby związkowi Bridget Jones z Markiem Darcy? Cleaver jest łajdakiem, ale – czarującym, dlatego Bridget ma problemy z wyborem, a czytelnicy w niepokoju śledzą akcję, niepewni jak to się skończy.

Oczywiście ten schemat jest rozciągliwy i antagonista nie musi być konkretnym człowiekiem; bohater może zmagać się z gigantycznym wielorybem lub z bezimiennym tłumem zombiaków. Nieosobowe zagrożenie (śmiertelna epidemia, zagłada nuklearna, wybuch wulkanu) nie wykluczają jednak  osobowego czarnego charakteru. Może być nim na przykład lekarz, który nie chce przyznać się do błędu i sabotuje prace nad szczepionką na groźnego wirusa, albo polityk, który za wszelką cenę ukrywa fakty o możliwym zagrożeniu.

W każdym razie, żeby móc pokazać siłę albo przemianę bohatera, musimy ustawić mu godnego przeciwnika. Bo co to za atrakcja, gdy już od początku nasz bohater ma przewagę? Przeciwnie, z początku to wróg winien wydawać się silniejszy, bardziej atrakcyjny, potężniejszy.

Od czego zacząć?

W zależności od typu naszej powieści, winniśmy określić główne przeszkody jakie stać będą przed bohaterem w drodze do osiągnięcia celu. A potem nadać im „twarz”.

Możliwości jest bez liku, ogranicza je tylko nasza wyobraźnia. Spróbujmy wynotować kilku potencjalnych antagonistów głównego bohatera, którzy mogą Ci się przydać w pracy nad książką:

• fałszywy przyjaciel: postać taka sprawdzi się i w książce dla młodzieży, i w szpiegowskim thrillerze; do pewnego momentu będąc jednym z pozytywnych bohaterów, w momencie zwrotu akcji okaże się trudnym i wymagającym przeciwnikiem;
• tajemniczy geniusz i/lub sekretna organizacja: motyw bardzo często stosowany i na poważnie, i w parodiach, ale oczywiście bardzo nośny;
• znana postać historyczna: modne jest mieszanie prawdy historycznej i fikcji; nie ma zatem przeciwwskazań, by przeciwnikiem Twojego bohatera był ktoś znany z podręczników (bardzo polecam – dla zainspirowania się – powieści historyczne Roberta Harrisa, a ze starszych – Miki Waltariego);
• bezlitosny psychopata: pomysł oklepany, ale sprawdzony – do zastosowania głównie w książkach sensacyjnych;
• uroczy łajdak: postać uniwersalna, dobra właściwie do każdego typu powieści; ryzyko jest tylko takie, że może on zabrać sympatię czytelnika głównemu bohaterowi;
• ukryty krewny: na przykład przyrodni brat, porzucony niegdyś przez matkę, uznana za zmarłą kuzynka – mogą nieźle zamieszać i w kryminałach, i w powieściach obyczajowych.

A może wymyślisz jeszcze coś innego. Ważne, by była to postać charakterystyczna.

Najważniejsze pytanie

Przy wymyślaniu postaci wroga głównego bohatera musimy zadać sobie kluczowe pytania: Co go napędza? Postać ta musi być bardzo zdeterminowana w przeszkadzaniu bohaterowi. Dlaczego to robi? Jest zła z natury? A może coś ją zmieniło w dzieciństwie, młodości, dorosłości? A może to główny bohater mimowolnie (lub nie) nadepnął jej kiedyś na odcisk?

Zła energia napędzająca tę postać musi mieć bardzo wiarygodne źródło. W powieści dla młodzieży wystarczy, że ktoś kogoś obgadał, żeby sprowokować zemstę – w książce dla dorosłych będzie to mało przekonujące. Na wymyślenie motywacji postaci warto poświęcić trochę czasu. Bo czy nie jest już nużące, gdy w kryminałach przestępca chce się zemścić na policjancie za wcześniejsze aresztowanie? Im głębsza motywacja, im większa “krzywda” (rzeczywista lub urojona), którą bohater wyrządził antagoniście, tym konflikt między nimi jest mocniejszy.

A gdyby tak odwrócić role?
Oczywiście jeśli Twoim zamiarem jest, by głównym bohaterem był „czarny charakter” (co dziś wcale nie jest takie rzadkie), musisz zamienić ten rozdział z poprzednim.

Życiorys postaci

Stwórzmy “życiorys” tej postaci. Żebyśmy na przyszłość pamiętali, kim jest i co nim kieruje, uzupełnijmy “tabelkę”, dotyczącą najważniejszego antagonisty naszego bohatera:

I. POCHODZENIE: kiedy i gdzie się urodził? kim byli jego rodzice? tutaj bardzo prawdopodobne jest trudne dzieciństwo, zwykle jakaś trauma, która tłumaczyłaby późniejsze (złe) postępowanie; czy poznał Twojego bohatera już wcześniej, zanim spotkają się na kartach książki (i co z tego wyniknęło)?

II. WYGLĄD: przede wszystkim cechy charakterystyczne, stan zdrowia (może cierpi na jakąś rzadką, a poważną chorobę), czy jest wysportowany (a może jest mistrzem w jakiejś dyscyplinie).

III. DZIEŃ DZISIEJSZY: czym się zajmuje; czy ma przyjaciół i znajomych; jak wygląda jego dzień powszedni.

IV. CHARAKTER: co lubi, a co go irytuje; czy ma słabostki lub wręcz manie? cechy wyróżniające (np. świetnie gotuje, znakomicie gra na skrzypcach, ma encyklopedyczną wiedzę o truciznach, potrafi skonstruować dowolną bombę).

Oczywiście tę listę również warto poszerzyć. Wczuj się możliwie jak najlepiej w rywala swojego bohatera.